Đến xã Phìn Hồ, vào các bản của người Hoa (Xạ Phang) mùa này sẽ thấy hình ảnh những người phụ nữ ngồi bên hiên cửa đang tỉ mỉ thêu từng đường kim mũi chỉ để tạo ra những đôi giày thêu truyền thống. Giày của người Xạ Phang thoạt nhìn đã thấy được sự tỉ mỉ trên từng chi tiết hoa văn, và khi tìm hiểu về các công đoạn làm giày mới càng thấy sự khéo léo, tinh xảo và kỳ công để làm nên một đôi giày thêu.

Giày thêu của dân tộc Xạ Phang( giày nữ bên trái, giày nam bên phải)

Dân tộc Xạ Phang chiếm 1,52% trong tổng số 8 dân tộc sinh sống trên địa bàn huyện Nậm Pồ, tập trung chủ yếu ở xã Phìn Hồ. Cũng như nhiều dân tộc khác, dân tộc Xạ Phang vẫn còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc riêng, trong đó phải kể đến nét độc đáo trên đôi giày thêu bằng tay của người phụ nữ Xạ Phang. Để hoàn thành một đôi giày, người phụ nữ Xạ Phang phải mất khoảng 7-10 ngày với nhiều bước khác nhau: Từ việc chọn mo tre, lên hình giày, cắt và thêu hoa văn họa tiết, màu sắc...

 Giày của người Xạ Phang có thể chia thành 2 phần là phần thân và phần đế: Thân giày là phần vải bọc phía trên được thêu nhiều hoa văn, họa tiết hoa lá và các đường cong uốn lượn bắt mắt, người phụ nữ thêu kết hợp nhiều chỉ màu khác nhau tùy vào sở thích và mắt thẩm mỹ của mỗi người, nhưng chủ yếu vẫn là các màu đỏ, xanh, vàng, trắng… Ngoài ra, mỗi hoa văn còn được đính kèm thêm một hạt bạc nhỏ để tôn thêm vẻ đẹp của phần thân giày. Còn phần đế giày được làm bằng mo tre, thường phụ nữ Xạ Phang nơi đây dùng mo tre măng Bát Độ để làm đế giày, sau khi nhặt mo tre về họ dùng bàn chải hay vật ma sát cọ bóng mo tre, sau đó cắt theo kích thước của chân, dùng vải màu có hình hoa khâu 4-6 lớp mo tre lại thành đế và mặt tiếp xúc đất của đế giày được dùng vải lanh màu trắng bọc thêm 1 lớp mo tre làm mặt tiếp xúc đất, rồi dùng một sợi chỉ to chắc được sơ chế từ một loại cây tự trồng trong vườn (ngày trước là dùng cây trên rừng) khâu hai phần giầy lại. Vậy nên, giầy của người Xạ Phang rất bền có thể được sử dụng liên tục cả năm mới giảm đi độ bền.

Cô Ngải Lao Mể, sinh năm 1982, là một người đã có nhiều kinh nghiệm trong thêu giày và trang phục dân tộc, cho biết : Để tạo ra một chiếc giày đẹp, người thợ làm giày phải cận thận trong việc chọn mo tre làm đế giày và cắt đúng kích cỡ chân. Đặc biệt, từng họa tiết thêu lên giày phải thật khéo léo, bởi đôi giày có đẹp , nổi bật cũng là nhờ những đường nét hoa văn trang trí. Giày thêu lúc mới đi sẽ hơi cứng do đế giày được luồn chỉ  rất chặt nhưng một thời gian sau đó giày khắp tự co dãn, mền mại, đi rất thoải mái và êm chân

Phụ nữ Hoa ngày nay vẫn thường xuyên sử dụng trang phục truyền thống kết hợp với giày tự thêu.

Trong xã hội ngày nay, không khó để mua được những chiếc giày với mẫu mã, kiểu cách đa dạng, phong phú mà giá thành lại rẻ nhưng dân tộc Xạ Phang vẫn trung thành với đôi giày thêu truyền thống. Khi đến xã Phìn Hồ, không khó để nhìn  thấy hình ảnh các em học sinh dân tộc Xạ Phang mang giày thêu đi học hay hình ảnh những người nông dân mang giày thêu đi làm rẫy. rồi vào những ngày lễ lớn họ sẽ đi giày thêu cùng với những bộ trang phục dân tộc rực rỡ sắc màu.

Là người được mẹ dạy thêu giày và trang phục dân tộc từ nhỏ, chị Hồ Phìn Lưu ở bản Đệ Tinh 2, xã Phìn Hổ chia sẻ:  Lúc tôi khoảng 10 tuổi, mẹ đã dạy tôi cách thêu giày.  Ngày đó, cắt họa tiết hoa văn thôi cũng khó, học lâu rồi cũng nhớ và làm được. Bây giờ, tôi có thể thêu giày cho các thành viên trong gia đình theo nhiều kiểu khác nhau. Có thể nói,  giai đoạn tốn nhiều thời gian nhất khi làm một đôi giày là lúc thêu họa tiết hoa văn và các đường lượn sóng, người thêu phải thật cận thận và tỉ mỉ thì sản phẩm thêu ra mới đẹp. Mỗi thành viên trong gia đình có ít nhất 3-4 đôi giày để đi làm nông và phối với trang phục dân tộc đi chơi vào những ngày lễ tết, cưới hỏi trong năm.

          Đôi giày thêu của người Xạ Phang không chỉ đơn thuần là vật bảo vệ bàn chân mà kết tinh trong đó còn là những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, với những họa tiết hoa văn tinh xảo, độc đáo trên đôi giày. Đồng thời thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ và ý thức gìn giữ những nét đẹp truyền thống của người phụ nữ Xạ Phang./.