Bà con  người Cống cắm hoa mào gà vào cây để làm lễ cúng tổ tiên, cúng bản

Năm nay, bà con ở bản Lả Chà cũng như mọi năm, được chính quyền xã Pa Tần tổ chức quy mô ở bản. Con đường vào bản nhộn nhịp hơn mọi ngày với những khuôn mặt háo hức, phấn khởi. Sau thời gian tất bật với công việc bếp núc, nhà cửa, đến buổi chiều là thời điểm chuẩn bị diễn ra lễ cúng, các chị em lại được khoác lên mình bộ trang phục dân tộc đẹp nhất, rực rỡ nhất.Tết Hoa của dân tộc Cống ở Lả Chà là một nét văn hóa độc đáo, khẳng định quá trình hình thành, tồn tại và phát triển bản sắc văn hóa dân tộc, trong đó có tục thờ cúng tổ tiên và tín ngưỡng đa thần. Tết Hoa cũng gắn với tín ngưỡng tâm linh của cộng đồng mang đậm triết lý nhân sinh. Tết không chỉ để tạ ơn các thần linh, tổ tiên đã ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, sức khỏe, may mắn cho mọi người mà còn là dịp để cầu mùa, cầu phúc, cầu lộc, cầu an đầu năm mới. Ðây cũng chính là dịp để gửi gắm những ước nguyện về một cuộc sống hòa bình, ấm no, hạnh phúc thông qua những lời khấn của thầy mo thay mặt cho các gia đình trong bản.

Loài hoa thiêng liêng trong lễ cúng Tết Mền Lóong Phạt ái không thể thiếu, được chị em phụ nữ đi hái từ trên nương về

Tết hoa gồm 2 phần chính: phần nghi lễ và phần hội. Trong phần nghilễ, các gia đình tự chuẩn bị lễ vật có thể là lợn hoặc gà tùy theo điều kiện kinh tế của từng nhà, nhưng không thể thiếu các loại nông sản như: ngô, bí, khoai, gừng,... để sắp mâm cúng tổ tiên. Sau khi mỗi gia đình đã cúng gia tiên xong thì đóng góp vật phẩm để làm lễ cúng chung của cả bản. Hai nghi lễ này mang ý nghĩa tạ ơn trời đất, thần linh, tổ tiên đã phù hộ cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi đem lại cho dân bản một cuộc sống ấm no. Đồng thời qua nghi lễ cũng là dịp để cầu cho một năm mới may mắn, an lành, vụ mùa tốt tươi. Cầu cho mọi người mọi nhà có sức khỏe để phát triển kinh tế.

Thầy cúng Lùng Văn Chanh đang làm lễ cúng nhà

 Theo thầy cúng Lùng Văn Chanh cho biết: “Lễ cúng bản sẽ do thầy mo chủ trì. Đó là người am hiểu về các nghi lễ, luật tục của dân tộc. Nghi lễ này diễn ra ban ngày, tại một khoảng sân rộng, trang trọng trước sự chứng kiến của toàn thể nhân dân trong bản. Thầy cúng sẽ mời gọi các vị thần linh là chủ của bản, của mường, chủ của con sông, con suối, chủ nương, chủ ruộng...về cùng nhân dân trong bản đón Tết. Lễ cúng bản mang ý nghĩa tạ ơn thần linh đã phù hộ cho dân bản có vụ mùa tốt tươi, phát triển sản xuất, chăn nuôi đều thuận lợi. Ở trong bản không có điềm xấu xảy ra, mọi người, mọi nhà đều mạnh khỏe...”

Các lễ vật trong mâm lễ cúng bản

Với người Cống, tết cổ truyền của dân tộc chính là “Mển loóng phạt ái”, được hiểu là tết hoa. “Mển loóng” nghĩa là hoa mào gà, loài hoa biểu trưng cho dân tộc có màu sắc rực rỡ và sức sống mãnh liệt. “Phạt ái” được hiểu là Tết cổ truyền. Gọi là tết hoa vì trong ngày tết cổ truyền của người Cống không thể thiếu sắc đỏ của hoa mào gà. Đây là loài hoa biểu trưng của dân tộc, loài hoa có sức sống bền bỉ và mang màu đỏ may mắn. Theo Chị Lùng Thị Yêu, một người có uy tín trong bản cho biết: “Thủa xa xưa, người Cống không biết làm ruộng nước, chỉ làm nương thôi. Và khi tra hạt lúa nương người Cống gieo luôn hạt hoa mào gà. Sắc đỏ hoa mào gà luôn đỏ rực trên những nương lúa, nương ngô của người cống như một sự thỉnh cầu của bà con dân bản gửi tới đất trời, thần linh làm cho mưa thuận gió hòa, vụ mùa tốt tươi. Khi chưa thu hoạch nông sản, thì người cống không hái hoa mào gà về nhà. Hoa mào gà chỉ được hái khi đã thu hoạch xong nông sản và hái về để thờ cúng tổ tiên trong ngày tết cổ truyền”.

Hoa mào gà, loài hoa thiêng liêng của người dân tộc Cống

Trên địa bàn huyện Nậm Pồ, dân tộc Cống chỉ có 1 bản duy nhất là bản Lả Chà, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ với 79 hộ và 397 nhân khẩu, đến năm 2020, bản có 32 hộ nghè và 13 hộ cận nghèo. Cũng như các dân tộc anh em khác trên địa bàn, tộc người Cống canh tác chủ yếu trên nương rẫy và ruộng nước, ruộng bậc thang, một năm một vụ chính; ngoài ra còn trồng trọt các loại rau màu trên đất bãi ven sông, suối, phát triển nghề chăn nuôi gia súc, gia cầm phục vụ tết, lễ và sinh hoạt hằng ngày. Bên cạnh đời sống vật chất, người Cống còn có đời sống tinh thần phong phú thông qua trang phục, các phong tục tập quán, lễ hội như: Tết hoa, Lễ cúng bản, Lễ cúng tổ tiên, Lễ cưới, Lễ lên nhà mới, Lễ lên lão, Lễ tạ ơn Ngọc Hoàng.... Trong đó Tết hoa là độc đáo nhất bởi đây là nghi lễ trong ngày tết cổ truyền của người Cống và cũng có nghĩa là kết thúc một năm cũ, đón chào năm mới.

“Những năm gần đây được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước xây dựng các công trình, hỗ trợ các chương trình như 30a, 135, đặc biệt là đề án bảo tồn dân tộc Cống. Cuộc sống của bà con dân tộc Cống Lả Chà đã có rất nhiều đổi thay. Trong đó có Lễ hội Tết hoa mào gà đã được công nhận  là 1 trong 8 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của tỉnh Điện Biên vào năm 2019. Rất vinh dự cho dân tộc Cống bản Lả Chà nói riêng cũng như các dân tộc anh em trên địa bàn xã nói chung. Thời gian tới, cấp ủy chính quyền địa phương tiếp tục vận động bà con tiếp tục duy trì và tổ chức Tết hoa hằng năm. Đồng thời ưu tiên các chính sách dành cho dân tộc Cống để hỗ trợ người dân phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho bà con nhân ở Lả Chà”-  Bà Vàng Thị Vân, Chủ tịch UBND xã Pa Tần cho biết.   

Những tiết mục đặc sắc do bà con dân tộc Cống thể hiện tại Lễ hội Tết hoa năm nay

Sau các nghi lễ, người Cống hòa mình vào đất trời thiên nhiên mang niềm vui được mùa gửi vào trong các điệu múa cổ truyền, qua tiếng trống tiếng chiêng để vui chơi ngày tết. Không phân biệt già trẻ gái trai, mỗi người đều nắm lấy tay nhau vui trong từng điệu múa. Người Cống cũng quan niệm, ngày tết là phải vui, phải chơi hết mình thì mới may mắn cho một năm sau. Ngoài ra, Tết hoa cũng là dịp để cộng đồng người Cống bản Lả Chà so tài qua các môn thể thao dân tộc. Nhờ vậy, nên ngày tết rộn ràng, vui tươi hơn./.