Sau nhiều năm trồng thử nghiệm, vượt qua những hoài nghi ban đầu, “trái ngọt” từ cây mắc ca được mệnh danh là “hoàng hậu quả khô” đã chứng minh là cây trồng phù hợp với điều kiện khí hậu thổ nhưỡng trên vùng đất “cửa ngõ” Tuần Giáo. Không những đem hiệu quả kinh tế cao, đầu ra ổn định, nhất là có bảo hiểm đảm bảo lợi ích cho người dân mà trồng cây mắc ca còn góp phần tạo công ăn việc làm ổn định, cải tạo môi trường, phủ xanh đất trống đồi núi trọc.

          “Quả ngọt” sau nhiều năm

          Quài Nưa là xã tiên phong trong triển khai trồng cây mắc ca của huyện Tuần Giáo. Từ năm 2013 xã đã trồng thí điểm hơn 10ha; đến năm 2015 Công ty Cổ phần Macadamia Điện Biên đã trồng hơn 600ha mắc ca ở hầu hết các bản: Bó Giáng, bản Củ, Cang... Ông Lù Văn Hiêng, Bí thư Đảng ủy xã Quài Nưa chia sẻ: “Trước đây, khi vận động bà con góp đất, trồng thử nghiệm cây mắc ca, tôi rất băn khoăn, lo ngại, vì sợ mắc ca cũng giống như một số cây trồng mới từng thử nghiệm rồi thất bại. Thế nhưng, hôm nay khi tận mắt chứng kiến mắc ca phát triển cho những lứa quả đầu tiên trĩu cành tôi rất vui mừng, phấn khởi. Hi vọng mắc ca sẽ trở thành cây trồng chủ lực, cây xóa đói giảm nghèo, giúp bà con cải thiện nguồn thu nhập, ổn định đời sống”. Hiện xã Quài Nưa đã có trên 150ha cây mắc ca của Công ty Cổ phần Macadamia Điện Biên bắt đầu bói quả, sản lượng ước đạt từ 5kg/cây; riêng cây mắc ca trồng năm 2013 cho sản lượng ước đạt từ 10 - 15kg/cây.

          Cách đây 8 năm, tận dụng diện tích đất đồi hoang hóa, bạc màu, ông Là Văn Tươi, bản Chăn (xã Quài Nưa) đã cải tạo trồng thử nghiệm gần 1ha cây mắc ca. Để phát triển thành công cây mắc ca, ông Tươi đã tham quan, học hỏi nhiều mô hình trong và ngoài tỉnh. Sau 5 năm cần cù chăm sóc, diện tích mắc ca đã bắt đầu ra hoa và cho lứa quả đầu tiên, sản lượng năm sau cao hơn năm trước. Đến năm 2020 trên diện tích gần 1ha, ông Tươi thu hoạch trên 4 tạ quả, xuất bán với giá 50 - 60 nghìn đồng/kg (quả tươi), mang lại thu nhập hơn 20 triệu đồng”. Ông Là Văn Tươi phấn khởi nói: Ngày mới trồng, tôi được hỗ trợ phân bón, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc, kiểm tra, theo dõi sát sao, cây trồng phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng. Cây không tốn nhiều công chăm sóc, đầu tư, công lao động ít lại sinh trưởng, phát triển tốt và đầu ra rất thoải mái”.

          Bà Lò Thị Thủy, Trưởng phòng Hành chính (Công ty Cổ phần Macadamia Điện Biên) khẳng định: Mắc ca là một loại cây trồng cho quả làm thực phẩm sinh học với hàm lượng dinh dưỡng rất cao, cung cấp nguyên liệu để phục vụ ngành công nghiệp chế biến ở nhiều nước trên thế giới. Theo thống kê, trong tổng số 1.400ha mắc ca đã trồng trên địa bàn huyện Tuần Giáo có khoảng 300ha bắt đầu có quả với tỷ lệ đạt gần 90%. Phía công ty cam kết sau khi thu hoạch người dân được hưởng 15%/giá trị 1kg quả tươi đã góp phần tạo niềm tin cho người dân góp đất về nguồn thu nhập từ cây mắc ca.

          Góp phần xóa đói giảm nghèo

          Để triển khai có hiệu quả dự án đầu tư, huyện Tuần Giáo tập trung phối hợp với các đơn vị liên quan đẩy mạnh tuyên truyền, triển khai các nội dung, chính sách hỗ trợ phát triển cây mắc ca; rà soát, bổ sung vùng trồng cây mắc ca tập trung vào quy hoạch nông thôn mới của các xã. Hàng năm, huyện xác định vùng trồng mắc ca, nhu cầu của người dân để xây dựng dự án, lựa chọn giống phù hợp với điều kiện tự nhiên của từng vùng. Đến nay, Công ty Cổ phần Macadamia Điện Biên đã trồng được 1.400ha mắc ca tại các xã: Quài Nưa, Quài Cang. Theo Đề án Phát triển cây mắc ca đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 gắn với định hướng tái cơ cấu ngành Nông nghiệp của tỉnh, huyện Tuần Giáo được quy hoạch trồng 2.000ha cây mắc ca; phía doanh nghiệp đang tập trung mở rộng diện tích trồng để đảm bảo theo quyết định đã được phê duyệt.

          Bà Phạm Thị Tuyên, Phó Chủ tịch UBND huyện Tuần Giáo cho biết: Qua quá trình theo dõi, cây mắc ca trồng tại Tuần Giáo khá phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai và khả năng phát triển tốt. Cây mắc ca là loài cây 3 trong 1 (công, nông, lâm) tuổi thọ hàng trăm năm, có thể trồng trên đất dốc, đất nương bạc màu. Đặc biệt, cây có khả năng hạn chế rửa trôi xói mòn đất, có thể trồng thành rừng phòng hộ với mật độ trên 400 cây/ha, góp phần bảo vệ môi trường sinh thái và đem lại hiệu quả kinh tế ổn định.

          Trồng cây mắc ca đã có những tác động tích cực tới đời sống, thu nhập góp phần thay đổi diện mạo nông thôn. Ngoài số tiền hỗ trợ 1 triệu đồng/ha/năm trong 5 năm đầu tiên thì theo hợp đồng đến năm thứ 6 cây mắc ca chưa cho đủ sản phẩm thu hoạch Công ty sẽ hỗ trợ người dân tối thiểu gần 5,9 triệu đồng/ha. Hàng năm, Công ty tuyển và sử dụng thường xuyên từ 150 - 200 lao động và hàng nghìn lao động thời vụ trên địa bàn huyện với mức lương 3 - 4 triệu đồng/người/tháng, ưu tiên cho các hộ góp đất cùng Công ty và người dân địa phương. Dự án trồng mắc ca đã và đang góp phần mang lại hiệu quả thiết thực, giải quyết 3 bài toán khó đối với huyện cửa ngõ Tuần Giáo là “kinh tế - xã hội - môi trường”.

          Từ những thành công bước đầu của cây mắc ca đã mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện Tuần Giáo. Trong thời gian tới, ngoài Công ty Macadamia Điện Biên còn có Tập đoàn TH triển khai Dự án Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao trồng cây mắc ca kết hợp du lịch trang trại, du lịch trải nghiệm tại xã Pú Xi, Mường Khong, Mường Thín, Mường Mùn, Nà Tòng với diện tích khảo sát trên 12.000ha; Công ty TNHH Thương mại và Xây dựng số 6 đang khảo sát dự án nghiên cứu trồng cây mắc ca và cây dược liệu cùng một số loại cây khác trên địa bàn huyện. Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp có định hướng đầu tư phát triển ổn định, xây dựng vùng nguyên liệu gắn với chế biến theo hướng tạo chuỗi liên kết ổn định. Đặc biệt là khẳng định vị thế “hoàng hậu quả khô” trên vùng đất cửa ngõ, góp phần tạo thêm sinh kế giúp người dân vươn lên xóa đói giảm nghèo bền vững.