Điều 10 Luật Trẻ em 2016 có hiệu lực từ ngày 1/6/2017 quy định trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt bao gồm 14 nhóm (tăng 4 nhóm và bổ sung các nhóm mới so với Luật cũ) như:

1. Trẻ em bị mồ côi cả cha và mẹ

2. Trẻ em bị bỏ rơi

3. Trẻ em không nơi nương tựa

4. Trẻ em khuyết tật

5. Trẻ em nhiễm HIV/AIDS

6. Trẻ em vi phạm pháp luật

7. Trẻ em nghiện ma túy

8. Trẻ em phải bỏ học kiếm sống chưa hoàn thành phổ cập giáo dục THCS

9. Trẻ em bị tổn hại nghiêm trọng về thể chất và tinh thần do bị bạo lực

10. Trẻ em bị bóc lột

11. Trẻ em bị xâm hại tình dục

12. Trẻ em bị mua bán

13. Trẻ em mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bệnh phải điều trị dài ngày thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo

14. Trẻ em di cư, trẻ em lánh nạn, tị nạn chưa xác định được cha mẹ hoặc không có người chăm sóc.

Trẻ em có các quyền gì?

Luật trẻ em năm 2016 quy định 25 quyền của trẻ em (tăng 5 quyền so với Luật cũ và bổ sung 17 quyền mới) gồm:

1. Quyền sống

2. Quyền được khai sinh và có quốc tịch

3. Quyền được chăm sóc sức khỏe

4. Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng

5. Quyền được giáo dục, học tập và phát triển năng khiếu

6. Quyền vui chơi, giải trí

7. Quyền giữ gìn, phát huy bản sắc

8. Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo

9. Quyền tài sản

10. Quyền bí mật đời sống riêng tư

11. Quyền được sống chung với cha, mẹ

12. Quyền được đoàn tụ, liên hệ và tiếp xúc với cha, mẹ

13. Quyền được chăm sóc thay thế và nhận làm con nuôi

14. Quyền được bảo vệ để không bị xâm hại tình dục

15. Quyền được bảo vệ để không bị bóc lột sức lao động

16. Quyền được bảo vệ để không bị bạo lực, bỏ rơi, bỏ mặc

17. Quyền được bảo vệ để không bị mua, bán, bắt cóc, đánh tráo, chiếm đoạn

18. Quyền được bảo vệ khỏi chất ma túy

19. Quyền được bảo vệ trong tố tụng và xử lý vi phạm hành chính

20. Quyền được bảo vệ khi gặp thiên tai, hỏa hoạn, ô nhiễm môi trường, xung đột vũ trang

21. Quyền được đảm bảo an sinh xã hội

22. Quyền được tiếp cận thông tin và tham gia hoạt động xã hội

23. Quyền được bày tỏ ý kiến và hội họp

24. Quyền của trẻ em khuyết tật

25. Quyền của trẻ em không quốc tịch, trẻ em lánh nạn, tị nạn.

Hành vi nào bị nghiêm cấm thực hiện với trẻ em?

Có 15 hành vi bị nghiêm cấm như sau:

1. Tước đoạt quyền sống của trẻ em.

2. Bỏ rơi, bỏ mặc, mua bán, bắt cóc, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.

3. Xâm hại tình dục, bạo lực, lạm dụng, bóc lột trẻ em.

4. Tổ chức, hỗ trợ, xúi giục, ép buộc trẻ em tảo hôn.

5. Sử dụng, rủ rê, xúi giục, kích động, lợi dụng, lôi kéo, dụ dỗ, ép buộc trẻ em thực hiện hành vi vi phạm pháp luật, xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác.

6. Cản trở trẻ em thực hiện quyền và bổn phận của mình.

7. Không cung cấp hoặc che giấu, ngăn cản việc cung cấp thông tin về trẻ em bị xâm hại hoặc trẻ em có nguy cơ bị bóc lột, bị bạo lực cho gia đình, cơ sở giáo dục, cơ quan, cá nhân có thẩm quyền.

8. Kỳ thị, phân biệt đối xử với trẻ em vì đặc điểm cá nhân, hoàn cảnh gia đình, giới tính, dân tộc, quốc tịch, tín ngưỡng, tôn giáo của trẻ em.

9. Bán cho trẻ em hoặc cho trẻ em sử dụng rượu, bia, thuốc lá và chất gây nghiện, chất kích thích khác, thực phẩm không bảo đảm an toàn, có hại cho trẻ em.

10. Cung cấp dịch vụ Internet và các dịch vụ khác; sản xuất, sao chép, lưu hành, vận hành, phát tán, sở hữu, vận chuyển, tàng trữ, kinh doanh xuất bản phẩm, đồ chơi, trò chơi và những sản phẩm khác phục vụ đối tượng trẻ em nhưng có nội dung ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em.

11. Công bố, tiết lộ thông tin về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân của trẻ em mà không được sự đồng ý của trẻ em từ đủ 07 tuổi trở lên và của cha, mẹ, người giám hộ của trẻ em.

12. Lợi dụng việc nhận chăm sóc thay thế trẻ em để xâm hại trẻ em; lợi dụng chế độ, chính sách của Nhà nước và sự hỗ trợ, giúp đỡ của tổ chức, cá nhân dành cho trẻ em để trục lợi.

13. Đặt cơ sở dịch vụ, cơ sở sản xuất, kho chứa hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, độc hại, có nguy cơ trực tiếp phát sinh cháy, nổ gần cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, cơ sở giáo dục, y tế, văn hoá, điểm vui chơi, giải trí của trẻ em hoặc đặt cơ sở cung cấp dịch vụ bảo vệ trẻ em, cơ sở giáo dục, y tế, văn hóa, điểm vui chơi, giải trí của trẻ em gần cơ sở dịch vụ, cơ sở sản xuất, kho chứa hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, độc hại, có nguy cơ trực tiếp phát sinh cháy, nổ.

14. Lấn chiếm, sử dụng cơ sở hạ tầng dành cho việc học tập, vui chơi, giải trí và hoạt động dịch vụ bảo vệ trẻ em sai mục đích hoặc trái quy định của pháp luật.

15. Từ chối, không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, không kịp thời việc hỗ trợ, can thiệp, điều trị trẻ em có nguy cơ hoặc đang trong tình trạng nguy hiểm, bị tổn hại thân thể, danh dự, nhân phẩm.

Chính quyền phải làm gì ngay khi nhận được tin trẻ em bị xâm hại?

Điều 26 Nghị định 56/2017 hướng dẫn thi hành Luật Trẻ em quy định, trẻ em được xác định có nguy cơ hoặc đang bị tổn hại nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm thì trong vòng 12 giờ từ khi nhận thông tin, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp xã, cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải áp dụng các biện pháp can thiệp khẩn cấp hoặc tạm thời cách ly trẻ em khỏi môi trường hoặc người gây tổn hại cho trẻ em./.