Để hoàn thiện một bộ trang phục đầy đủ, người phụ nữ Dao thường sẽ mất khoảng 2 đến 3 năm. Trang phục của đồng bào dân tộc Dao đỏ không chỉ biểu hiện tính cần cù, nhẫn nại và bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú mà còn thể hiện con mắt thẩm mỹ về nghệ thuật rất tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục cân đối hài hòa, vui tươi, trong sáng.

         Ảnh: Trang phục truyền thống phụ nữ Dao đỏ bản Sín Chải 2-xã Nà Hỳ- huyện Nậm Pồ

          Dân tộc Dao là một trong 54 dân tộc anh em đang sống trên dải đất Việt Nam, phân bố chủ yếu ở các tỉnh vùng cao biên giới phía Bắc Việt Nam như: Điện Biên, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn. Dân tộc Dao có nhiều nhóm địa phương, như: Dao Quần trắng, Dao quần chẹt, Dao Tiền, Dao Thanh Y, Dao Lô Gang, Dao Đỏ...và có nhiều tên gọi khác: Mán, Động, Trại, Đại Bản, Tiểu Bản v.v....

          Để phân biệt các nhóm Dao, người ta chủ yếu dựa vào sự khác nhau trong bộ trang phụctruyền thống. Và bộ trang phục các bạn đang chiêm ngưỡng đó chính là một trong những sắc thái độc đáo tạo nên những nét riêng của người Dao đỏ (còn gọi là Dao sừng, Dao đại bản). Ở Điện Biên, Dao đỏ sống tập trung ở 02 huyện Nậm Pồ, Tủa Chùa.

            Đồng bào Dao huyện Nậm Pồ chiếm 4,15% tổng số dân toàn huyện, cư trú tập trung ở 03 xã :Pa Tần, Nà Hỳ, Vàng Đán. Đồng bào Dao đỏ có truyền thống văn hoá phong phú và giàu bản sắc. Văn hoá dân tộc Dao hoà vào dòng chảy của văn hoá các dân tộc anh em, góp phần hình thành bản sắc văn hoá các dân tộc Việt Nam. Để tạo thành bộ y phục đẹp của người phụ nữ dân tộc Dao đỏ phải có 5 màu cơ bản, nhưng chủ yếu là màu đỏ để làm phụ tiết; Khăn đội đầu của ngươi Dao đỏ được thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu trắng, xanh lơ và màu đỏ lên toàn bộ mặt khăn, khăn được gấp đôi theo chiều dọc. Khi đội người ta cuộn nhiều vòng quanh đầu. Theo ông Lý Lìn Siểu- bản Sín Chải 2 xã Nà Hỳ- huyện Nậm Pồ (là người am hiểu về dân tộc Dao đỏ) cho biết: Theo quan niệm của đồng bào dân tộc Dao, những họa tiết trang trí hình tam giác trên chiếc khăn đội đầu là mô phỏng của chiếc cối giã gạo bằng sức nước của người Dao. Qua đó, nhân dân muốn thể hiện tín ngưỡng phồn thực, mong muốn mùa màng bội thu, cơm gạo đủ đầy cuộc sống no đủ.

            Trong trang phục của người Dao đỏ quan trọng nhất là chiếc áo dài. Theo phong tục, phụ nữ Dao đỏ không mặc áo ngắn mà chỉ mặc áo dài. Áo tứ thân màu đen, không khoét nách mà tay đấu thẳng vào thân, hoa văn trang trí trên áo dài tập trung ở viền nẹp ngực tà áo và đầu ống tay áo được trang trí các họa tiết hình sôm, hình dấu chân hổ, hình răng cưa, hình quả trám, hình thập ngoặc và hình hoa cúc tiền bạc,... những họa tiết này không chỉ giúp làm đẹp cho chiếc áo mà còn thể hiện mong ước một cuộc sống hạnh phúc, mạnh khỏe, gia đình giàu có. Trên thân áo có hàng cúc bạc hình chữ nhật to, theo quan niệm của người Dao, họa tiết khắc trên cúc áo của họ chính là dấu của Thiên Đế (dấu của trời), khi người Dao mặc trang phục trên người thì họ đã luôn được Trời, tổ tiên che chở, và khi mất đi, bộ trang phục này sẽ được đem chôn cùng họ, và những chiếc cúc áo này chính là dấu hiệu để người Dao được lên trời, nhận về với tổ tiên của mình. Nẹp ngực mỗi bên đính quả bông len đỏ và có thể đính cúc bạc vào để trang trí thêm vẻ đẹp của chiếc áo.

          Góp phần trang trí thêm cho chiếc áo dài còn có dây lưng. Áo người Dao đỏ không có khuy nên khi mặc người ta vắt chéo thân này đè lên thân bên kia rồi buộc dây lưng ra ngoài. Hoa văn trang trí trên dây lưng tập trung ở hai đầu gồm các họa tiết hình sôm, hình dấu chân hổ, hình cây thông, hình thập ngoặc và hình người mặc váy. Khi thắt dây lưng phải cuốn từ 3 đến 4 vòng và buộc chặt ở phía sau. Quần của phụ nữ Dao đỏ luôn cùng màu với chiếc áo, được thêu thùa hoa văn và họa tiết tỉ mỉ hơn. Họa tiết ở nửa dưới của hai ống quần là các họa tiết thêu hình vuông, hình chữ nhật màu đỏ – vàng – trắng, hình cây thông, hình chữ vạn, hình quả trám, bên trong là các họa tiết hình sôm, hình thập ngoặc hình dấu chân hổ, hình răng cưa. Khi mặc quần phần trên màu đen không có hoa văn, quấn bằng dây, thắt lưng. Phần trên không thêu hoa văn bởi khi mặc áo dài sẽ bị che lấp đi do áo, chỉ hở phần dưới của hai ống quần với các hoa văn họa tiết đã tạo nên sự cân đối hài hòa cho toàn bộ y phục. Cùng với chiếc quần là xà cạp có hình tam giác thường, đuôi dài, nhọn. Xà cạp được làm bằng vải bông nhuộm chàm, mặt phải thêu nhiều kiểu hoa văn với các màu chỉ, xung quanh đính tua bông màu hồng, phần đuôi có đính 1 sợi dây dài để buộc có tính chất trang điểm thêm cho bộ trang phục.

          Nếu trang phục của nữ Dao đỏ cầu kì bao nhiêu thì trang phục của nam người Dao đỏ ở Nậm Pồ lại rất đơn giản, chỉ có khăn đội đầu, áo ngắn và quần. Khăn đội đầu của nam, nữ Dao đỏ giống nhau, được thêu kín các họa tiết trang trí bằng chỉ màu trắng, xanh lơ, vàng và màu đỏ lên toàn bộ mặt khăn, khăn được gấp đôi theo chiều dọc. Khi đội người ta cuộn nhiều vòng quanh đầu. Những họa tiết trang trí trên khăn và quần áo cũng mang ý nghĩa nhân sinh, tín ngưỡng phồn thực, vừa mô phỏng các hiện tượng tự nhiên, vừa thể hiện sự sinh sôi nảy nở, mùa màng bội thu, gia đình mạnh khỏe, hạnh phúc, giàu có. Vào mỗi dịp lễ hội, con trai Dao đỏ trang trí thêm cho bộ trang phục của mình bằng chiếc túi được thêu cầu kỳ và trang trí bằng len đỏ, đồng bạc, chỉ màu.

Ảnh: Phụ nữ Dao đỏ thêu trang phục truyền thống trong những ngày nông nhàn.

          Trang phục của người Dao đỏ, ngoài đường may thành hình quần, áo thì tất cả các họa tiết trên trang phục đều được thêu tay cầu kỳ, tỉ mỉ, ta có thể thấy cả 2 mặt trang phục đều rất đẹp, không chỉ có chỉ màu mà chỉ đen cũng được thêu xen kẽ vừa làm tăng độ dày cho áo, quần, vừa tăng thêm vẻ đẹp cho bộ trang phục. Để hoàn thiện một bộ trang phục đầy đủ, người phụ nữ Dao thường sẽ mất khoảng 2 đến 3 năm. Như vậy, trang phục của đồng bào dân tộc Dao đỏ không chỉ biểu hiện tính cần cù, nhẫn nại và bàn tay khéo léo, trí tưởng tượng phong phú mà còn thể hiện con mắt thẩm mỹ về nghệ thuật rất tinh tế trong việc sử dụng màu sắc, bố cục cân đối hài hòa, vui tươi, trong sáng, góp phần tô điểm thêm cho vườn hoa trang phục đầy hương sắc của các dân tộc ở tỉnh Điện Biên nói chung và bản sắc riêng vốn có của dân tộc Dao đỏ huyện Nậm Pồ nói riêng./.