Những năm gần đây, trên “vùng đất khó” xã Nậm Tin, thuộc huyện vùng cao, biên giới Nậm Pồ (tỉnh Điện Biên), cây cam và quả cam bỗng trở thành “từ khóa” trong giao tiếp hàng ngày của người nông dân các dân tộc thiểu số nói chung và đồng bào Mông nói riêng. Gặp nhau ngoài chợ, trong đám cưới hoặc trên đường đi hội, cùng với cái bắt tay nồng ấm là lời hỏi thăm ân cần, thiết thực: “Vụ rồi nhà chị thu được mấy chục triệu đồng tiền bán cam?”, “sang năm nhà ông trồng thêm bao nhiêu nghìn mét vuông cây cam nữa?”...

         Câu chuyện bắt đầu từ những khó khăn do nhiều diện tích đất nông nghiệp đang dần thoái hóa, bạc màu, thời tiết mưa nắng thất thường, năng suất các loại cây trồng nói chung mỗi vụ một giảm. Điều đó đồng nghĩa với việc thu nhập của các hộ nông dân sa sút, đời sống vật chất càng thiếu thốn hơn.

          Được sự giúp đỡ giống vốn của Nhà nước, tư vấn kỹ thuật của cán bộ chuyên môn Phòng Nông nghiệp - Phát triển nông thôn huyện Nậm Pồ, nhiều hộ nông dân trên địa bàn huyện đã mạnh dạn đầu tư chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp từ trồng lúa, ngô sang trồng cây quế, cây dược liệu, cây mắc ca và cây cam... Vụ này tiếp vụ khác, năm nọ nối năm kia, trên những triền đồi nắng cháy ngày nào giờ cây cam lên xanh như lụa biếc.

         Những đồi cam vàng lủng liểng chỉ ngắm đã no lòng. Đáng kể nhất, điển hình nhất là mô hình trồng cam của gia đình ông Sùng Quán Tùng (dân tộc Mông), bản Tàng Do, xã Nậm Tin, huyện Nậm Pồ, cho thấy hiệu quả rõ rệt nhất với việc mỗi vụ thu hoạch gia đình ông có nguồn thu nhập trên dưới 200 triệu đồng từ tiền bán cam sau khi đã trừ mọi khoản chi phí. Đó là mức thu nhập mà với hộ nông dân miền núi nói chung và huyện Nậm Pồ nói riêng, hiện đang là niềm ước mơ mà không dễ dàng gì thành hiện thực! Tục ngữ có câu “Trong cái khó ló cái khôn” và “cái khôn” ở đây chính là cây cam, là quả cam do hợp chất đất, khí hậu, lại được sự chăm bón cần cù, đúng kỹ thuật nên có vị ngọt khác thường. Có thể ví như lòng người nông dân Mông thuần phác, chân thành luôn mơ về bát cơm ăn dần ngon hơn và tấm áo mặc cũng đẹp hơn...

         Năm nay, vườn cam tết hơn 2.500 gốc của gia đình ông Sùng Quán Tùng vào mùa chính vụ, những cây cam (giống cam Vinh) sai trĩu quả đang ngả sang màu vàng khắp cả vùng đồi. Từ sáng sớm, tranh thủ thời tiết thuận lợi, gia đình ông Tùng “dốc” toàn bộ nhân lực trong nhà để hái cam, chọn lựa những quả vừa độ chín cắt và đóng thùng gửi cho thương lái. Đó là những bản hợp đồng trị giá vài triệu đến hàng chục triệu đồng, trực tiếp hoặc qua điện thoại, của những khách hàng từng mấy năm rồi mua cam nhà ông.

         Ông Sùng Quán Tùng phấn khởi cho biết: “Đầu năm 2017, sau khi xin ý kiến và được chính quyền xã Nậm Tin động viên, khuyến khích, tạo mọi điều kiện giúp đỡ, tôi bàn với gia đình và quyết định mang giống cam Vinh và cam sành từ Hà Giang về trồng thử nghiệm trên diện tích chừng 6ha đất nương bạc màu nhà mình. Rất mừng là ý tưởng lại thành công”.

         Vẫn theo tâm sự của ông Sùng Quán Tùng: Thời gian đầu, mất hàng năm liền thỉnh thoảng đêm ngủ lại giật mình. Mỗi khi nghe “Dự báo thời tiết” vùng cao sắp có sương muối, lại thấy lòng buốt thon thót không phải vì “thương mình” mà là lo... cây cam chết rét. Để vườn cam phát triển tốt, ngoài đầu tư kinh phí mua lưới làm hàng rào, đào hào chống trâu bò... gia đình ông tuân thủ nghiêm ngặt quy trình kỹ thuật đúng như hướng dẫn của cán bộ Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp huyện.

         Đến vụ thứ 5 vườn cam nhà ông Tùng cho thu hoạch 14 - 15 tấn quả, sản phẩm bán ra các thị trường trong tỉnh và sang cả một số tỉnh lân cận (Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái...). Không ít vụ thương lái đến thu mua tận vườn của gia đình, với mức giá dao động từ 20.000 đồng - 25.000 đồng/kg. Ông Sùng Quán Tùng cho rằng ưu điểm của giống cam Vinh, cam sành là tương đối dễ trồng, khả năng thích ứng thời tiết và chống chọi sâu bệnh tốt, vỏ mỏng, mọng nước và nước ngọt do lượng đường cao, năng suất bình quân mỗi cây đạt trên dưới 60kg quả một vụ./.