Dân tộc Hoa hay còn gọi là dân tộc Xạ Phang, chiếm hơn 1,5% trong tổng số 8 dân tộc sinh sống trên địa bàn huyện Nậm Pồ, sinh sống tập trung chủ yếu ở xã Phìn Hồ. Cũng như nhiều dân tộc khác, dân tộc Hoa vẫn còn lưu giữ được nhiều giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, trong đó phải kể đến nét độc đáo trên đôi giày thêu, mỗi người phụ nữ Hoa vẫn luôn tự tay thêu vá nên những đôi giày hoa, lưu giữ nét đẹp truyền thống của dân tộc mình qua từng thế hệ.

Người phụ nữ dân tộc Hoa tại bản Đệ tinh 2, xã Phìn Hồ đang tập trung thêu đôi giày truyền thống của dân tộc mình

          Đến xã Phìn Hồ, vào các bản của người Hoa sẽ không khó để bắt gặp hình ảnh những phụ nữ Hoa đang cần mẫn thêu hoa văn và may vá để tạo ra những đôi giày thêu truyền thống độc đáo. Theo những người phụ nữ có kinh nghiệm thêu giày chia sẻ, giày thêu của người Hoa có nhiều loại dành cho cả nam và nữ, tùy vào từng độ tuổi và mục đích sử dụng mà kiểu dáng, màu sắc hoa văn thêu trên giày cũng sẽ khác nhau. Để làm được một đôi giày hoàn chỉnh, việc làm đế và khâu đế giày luôn là công đoạn chiếm nhiều thời gian nhất, với thời gian hoàn thành một đôi giày từ 5 đến 10 ngày, giày được thêu thủ công truyền thống và trang trí bằng những họa tiết hoa văn độc đáo, họa tiết mềm mại, đường lượn sóng, hình bông hoa mẫu đơn nhiều cánh, với màu sắc tươi sáng, sặc sỡ bắt mắt gắn liền với đời sống văn hóa của dân tộc Hoa. Nguyên liệu chính để chế tác một đôi giày gồm: vải, mo tre, chỉ khâu, chỉ thêu, giấy bản... Bà Ngải Lo Mể ở Bản Đệ Tinh 2, xã Phìn Hồ, huyện Nậm Pồ cho biết: Người dân tộc Hoa chúng tôi hằng năm khi mo tre già và rơi xuống chúng tôi sẽ đi nhặt về cấp và dùng để làm đế của đôi giày thêu, tất cả người đàn ông hay phụ nữ đều phải có vài đôi giày để đi làm, đi ăn cưới, ăn tết... Đôi giày của người Hoa khó nhất là phần thêu hoa văn và cắt giấy, có nhiều mẫu giày khác nhau về hình dáng, kích cỡ, màu sắc như: Giày nam, giày nữ, giày cho người lớn tuổi, trẻ con. Để làm được đôi giày hoàn chỉnh thì thường thường là sẽ phải mất từ 5 đến 10 ngày tùy vào thời gian của mỗi người.

Những đôi giày thêu của người Hoa được thêu hoàn chỉnh, với hoa văn sặc sỡ, rực rỡ sắc màu

          Mỗi đôi giày hoàn thiện đều trở thành một tác phẩm nghệ thuật, trong đó ẩn chứa tình cảm, tâm tư và những ước mơ, hy vọng của người tạo ra nó; đồng thời thể hiện sự tự tin, lạc quan, luôn hướng tới những niềm vui, những điều may mắn trong cuộc sống. Ngay từ khi mới 10 - 12 tuổi, người con gái đã được các bà, các mẹ chỉ dạy cách cầm kim, xâu chỉ, hướng dẫn việc may vá, thêu giày và cách làm trang phục dân tộc. Vì thế, hầu như tất cả phụ nữ Hoa trước khi lấy chồng đều biết may áo quần và thêu giày. Điều này tạo lập ý thức gìn giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống của cộng đồng cho thế hệ trẻ, góp phần gắn kết cộng đồng, bảo tồn những tinh hoa văn hóa dân tộc. Chị Hồ Xòe Hỷ, Bản Đệ Tinh 2, xã Phìn Hồ, huyện Nậm Pồ cho biết: Từ khi tôi 12 tuổi đã được bà, mẹ và các chị dạy cho tôi cách làm giày, bây giờ tôi lấy chồng, lập gia đình rồi, tôi cũng biết cách thêu giày, may vá quần áo của dân tộc mình cho các thành viên trong gia đình. Ngoài ra, để giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình thì tôi cũng thường xuyên hướng dẫn cho con cháu trong gia đình để làm giày và may quần áo.

          Ông Hồ Chử Xì, Phó Chủ tịch UBND xã Phìn Hồ, huyện Nậm Pồ cho biết: Đôi giày thêu của người Hoa không chỉ đơn thuần là vật bảo vệ bàn chân mà kết tinh trong đó còn là những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Để gìn giữ những nét đẹp truyền thống trong đôi giày thêu của người Hoa, dưới sự chỉ đạo của UBND huyện, sự hướng dẫn của cơ quan chuyên môn huyện, cấp ủy, chính quyền xã Phìn Hồ cũng thường xuyên tuyên truyền, vận động bà con nhân dân trên địa bàn, nhất là giày thêu của người Hoa phát huy gìn giữ, truyền dạy cho lớp trẻ sau này về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Hiện nay, tại các bản của người Hoa đều đã thành lập 01 Tổ thêu, với hơn 30 thành viên để cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm, hướng dẫn nhau cách thêu giày và may trang phục truyền thống của dân tộc mình.

          Để bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn, đặc biệt là giày thêu của người Hoa, UBND huyện Nậm Pồ đã tập trung chỉ đạo các cơ quan chuyên môn huyện và cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho người dân về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình; tăng cường công tác quảng bá giới thiệu các sản phẩm tiêu biểu của địa phương; phối hợp triển khai có hiệu quả các Đề án, dự án về phát triển văn hóa, du lịch cộng đồng trên địa bàn. Đồng thời, sẽ hỗ trợ các thiết bị, dụng cụ máy khâu để dân tộc Hoa tiếp tục phát huy và mở rộng các giá trị truyền thống của dân tộc mình trong thời gian tới, ông Hạng Nhè Ly, Phó Chủ tịch UBND huyện Nậm Pồ cho biết.

Đồng chí Lý Thanh Tiềm, Phó Bí thư Huyện ủy, Chủ tịch UBND huyện trao Bằng công nhận của UBND tỉnh Điện Biên về công nhận Nghề truyền thống thêu giày, thêu hoa văn trang phục dân tộc Hoa tại bản Đệ Tinh 2, xã Phìn Hồ, huyện Nậm Pồ

          Với những giá trị văn hóa đặc sắc, tiêu biểu này, năm 2021 nghề làm giày thêu của dân tộc Hoa đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, UBND tỉnh Điện Biên công nhận và cấp Bằng công nhận nghề truyền thống theo Quyết định số 1898/QĐ-UBND ngày 23 tháng 11 năm 2023. Đây là cơ sở để bảo tồn, gìn giữ và phát triển những nét đẹp văn hoá truyền thống của dân tộc Hoa nói riêng cũng như các dân tộc trên địa bàn huyện Nậm Pồ nói chung trong thời gian tới./.